Wat behandelt de dokter wel en wat niet? In het eerste deel van een serie: Tachtigers worden steeds fitter en komen in aanmerking voor operaties die ze vroeger niet kregen. Maar voor wie is dat weggelegd?
Wat vinden kwetsbare ouderen zelf van Hospital at Home? Zien zij ziekenhuiszorg in de thuissituatie zitten en zo ja, onder welke voorwaarden? We vroegen het aan Alfons (81), die onlangs met spoed naar het ziekenhuis werd gebracht en voor het dilemma kwam te staan: blijf ik een paar dagen in het ziekenhuis of kies ik voor ziekenhuiszorg in de vertrouwde thuissituatie?
Alfons wordt op een zaterdag in de nacht wakker met, zoals hij dat zelf noemt, de koude koorts. Hij is ontzettend benauwd, heeft verhoging en die loopt gestaag op. Tegen de ochtend ligt hij zo te schudden in bed en loopt hij zo blauw aan dat zijn vrouw Ria (79) de dienstdoende dokter belt. Die komt meteen en vermoedt dat Alfons een dubbele longontsteking heeft. Hij moet naar het ziekenhuis, is de conclusie. Maar Alfons wil dat niet. Hij is al twee keer aan zijn hart geopereerd, een keer volgden ernstige complicaties en lag hij drie weken in coma. Hij wil niet onder het mes. Dat is ook zo afgesproken. De huisarts houdt echter voet bij stuk. Alfons is te ziek, hij moet naar het ziekenhuis.
Experiment
Eenmaal daar wordt Alfons grondig onderzocht. Zijn bloed wordt gecontroleerd, er wordt een foto gemaakt … afijn, hij kan de medische mallemolen dromen. Maar onderzoek wijst uit dat er geen sprake is van een longontsteking maar van wondroos. De artsen willen hem in het ziekenhuis houden, dochter Mieke, verpleegkundige en nauw betrokken bij Hospital at Home, heeft een ander idee. “Wat nu als we naar huis gaan en zorgen dat je daar de juiste zorg krijgt?”, vraagt zij aan haar vader. Hij blijkt wel in voor een experiment. Ook de Spoedeisende Hulp stemt in met dit idee. “Op dat moment ben ik gaan bellen. Met leveranciers van zuurstof, instanties die een infuus konden regelen en met thuiszorg.”
Door dat rondje bellen werd Mieke duidelijk dat er nog wel punten zijn die aandacht verdienen voor Hospital at Home. “Wanneer er een behandeling nodig is, worden tot nu toe patiënten vanuit de spoedeisende hulp opgenomen op een afdeling. Voorwaarde om dezelfde behandeling thuis in te kunnen zetten, is dat men op de spoedeisende hulp weet waar ze hulpmiddelen kunnen regelen, welke thuiszorgorganisatie ingezet kan worden, dat het per zorgverzekeraar verschilt waar je zuurstof kunt regelen en dat ze ook weten wie ze moeten bellen voor welke cliënt. Dat is een belangrijke voorwaarde om de overdracht van ziekenhuis naar huis goed te laten verlopen.”
Uiteindelijk hoeft voor Alfons alleen de hulp van thuiszorg te worden ingeroepen. Die komt een keer per dag. “De zorg thuis was prima geregeld”, zegt Alfons. “Wij waren en zijn dan ook in de gelukkige omstandigheid dat we een dochter hebben die van hoed en de rand weet en ons hierin kon begeleiden”, voegt zijn vrouw Ria toe. “En ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik me nog goed voel. Met de hulp van thuiszorg hebben wij ons prima gered. Daar was ik heel blij mee.”
Het vertrouwde ziekenhuis
Dochter Mieke knikt. “Dat waren ook wel belangrijke voorwaarden die maakten dat mijn vader het experiment aandurfde. Mama is een constante factor thuis, ik kon met gezond verstand meedenken. Dat is op zo’n kwetsbaar moment van groot belang. Ik ben coach van teams van Buurtzorg en praat ook in deze teams over de voorwaarden voor Hospital at Home. Vanuit die kant bezien is het ontzettend belangrijk dat onze teams bevoegd en bekwaam zijn om medisch technische handelingen uit te voeren, dat er mantelzorgers zijn, evenals mensen om de patiënt heen die een helpende hand willen uitsteken en dat thuiszorg betrokken is voor de verpleegkundige blik.”
Terwijl moeder Ria nog een lekkere kop koffie voor ons inschenkt, stelt dochter Mieke een kritische vraag aan haar vader. “Stel, pap, dat je weer in een soortgelijke situatie belandt maar dat je wel longontsteking blijkt te hebben en drie keer per dag een infuus moet. Buurtzorg kan dit doen, maar ook andere gespecialiseerde verpleegkundigen. Wat zou je dan willen?” Er valt een stilte. Alleen het getik van de klok in de woonkamer is nog hoorbaar. Na enig nadenken, komt het hoge woord eruit. “Als dat gebeurt, dan blijf ik echt liever in het ziekenhuis. Dan ga ik niet mee naar huis, hoe zeer ik dat ook wil. In het ziekenhuis heb ik rust. Stel dat er wat anders bij komt, dan ben ik op de juiste plek. Daar hebben ze alles bij de hand. Dat is het eventjes.”
Zijn vrouw Ria denkt even na. “Maar Alfons, draai het eens om. Als de mogelijkheid er is, alles goed georganiseerd is, dan is zorg bij ons thuis toch een prachtige oplossing? Jij bent in je vertrouwde omgeving, de kinderen zijn dichtbij, ik hoef niet telkens heen en weer te rijden naar het ziekenhuis. Dat is best erg vermoeiend, hoor. Om eerlijk te zijn vond ik het heerlijk dat je mee naar huis kwam. Die gang naar het ziekenhuis, al die toeters en bellen. Dat is voor mij zo langzamerhand ook traumatisch. Thuis waren er hulpen, zij waren bekend met wat er gebeurd was. En als de nood echt aan de man was geweest, waren we ook zo in het ziekenhuis geweest.”
“Maar Ria”, zegt Alfons. “Als ik drie keer daags een infuus moet, dan heb jij daar meer werk van dan dat ik in het ziekenhuis lig. Je zit vast aan huis. Als je naar de winkel toe moet, is er niemand bij mij. Daar in het ziekenhuis wordt voor mij gezorgd. Dat is het eventjes.”
Voorwaarden voor ziekenhuiszorg in thuissituatie
Mieke luistert aandachtig naar haar ouders. “Het is goed dat dit aan bod komt”, zegt ze. “Dit zijn toch allemaal dingen die voor Hospital at Home tellen. “Maar pap”, vervolgt ze. “Je bent kwetsbaar, je hebt hartfalen. Je weet ook dat de kans dat je in het ziekenhuis een infectie oploopt, aanwezig is. Daar heb je ervaring mee. En juist daarom is het ziekenhuis geen prettige omgeving voor kwetsbare ouderen liever. Ze zijn ook erg vatbaar voor verwardheid.”
Alfons schudt vastberaden zijn hoofd. “Er kan van alles gebeuren. Ik heb het allemaal meegemaakt. Maar met een infuus ben ik liever in het ziekenhuis. Dat heb ik liever dan dat die, die en die over de vloer komen, dat er allemaal hulp moet komen, dat mama niet weg kan van huis. Ik wil wel thuis verzorgd worden maar alleen als ik zelf nog iets kan doen. Met een infuus is dat lastig. Als het niet anders kan, dan moet het zoals het moet. Maar ja …”
Mieke knikt: “Dat geeft maar aan hoe belangrijk het is dat, indien die situatie zich voordoet, de overdracht van zorg in het ziekenhuis naar zorg in de thuissituatie goed georganiseerd is en dat daarover heel goed gecommuniceerd wordt. Waarom is ziekenhuiszorg thuis beter voor de patiënt? Hoe ziet de zorg thuis eruit? Brengt dit geen grote lasten mee voor de mantelzorger(s)” Alfons knikt. “Als het zover komt dat ik niet in het ziekenhuis kan blijven, dan moet alles goed geregeld zijn.”
“Ik denk dat dit de toekomst is, pap”, besluit Mieke. “Niet alleen voor kwetsbare ouderen, ook voor andere patiënten wordt al over meer ziekenhuiszorg aan huis nagedacht. Niet alleen omdat daarmee de zorgkosten mogelijk worden teruggedrongen, ook omdat het voor de patiënt comfortabeler is. Maar jouw verhaal is heel duidelijk. Voor jou is de sleutel helderheid, goed georganiseerde zorg en de aanwezigheid van mantelzorgers. Maar toch he, papa, als je weer ziek wordt, vraag ik stiekem weer of je mee naar huis gaat”, zegt ze met een liefdevolle lach.
“Mijn vader hoopt nog altijd dat hij een dokter vindt met een wonderpil. Een pil die hem weer beter maakt. Zodat hij weer kan grasmaaien”, vervolgt ze. Ria knikt. “Dat is een loffelijk streven. Maar we weten dat dat een utopie is. Ach, we leven met de dag. Het leven is toch nog steeds heel mooi.”
KADER
Overdenkingen van een dochter
Mieke: “Toen de huisarts mijn vader vertelde dat hij naar het ziekenhuis moest, wilde mijn vader dat niet. Het zou mooi zijn als een arts op dat moment punt doorvraagt waarom hij dat niet wil. Hem goed uitlegt waarom hij echt naar ziekenhuis moet. Dat is voor mijn vader op zo’n moment zo belangrijk. Een andere belangrijke vraag is hoe ver je als dienstdoende huisarts mag gaan als iemand erg lijdt. Mag je dan hulpmiddelen inzetten zoals zuurstof en morfine ter ontlasting? Dat blijkt een lastig stukje maar is voor de patiënt en naasten wel heel wezenlijk. Wij hebben na afloop van ons experiment met de huisarts gesproken en deze heeft een brief opgesteld die bij mijn ouders thuis ligt waarin staat dat hij bij ernstige benauwdheid medicatie wil krijgen. Hij is op de hoogte van de mogelijke bijwerkingen hiervan. Het pleidooi wat ik als dochter wil houden, is dat de huisarts, voor zover de kwetsbare oudere bij hem of haar bekend is, het gesprek aangaat over de mogelijkheid van Hospital at Home en over de keuze wel of niet opgenomen te worden. Wat ik erg moeilijk te verteren vind, is dat er te veel ouderen sterven in het ziekenhuis of kort na een ziekenhuisopname omdat er bij een acute opname te weinig aandacht wordt besteed aan wat de patiënt zelf zou willen. Ik ervaar dit vaak als een gemiste kans en zou graag zien dat dit onderwerp meer onder de aandacht wordt gebracht bij zowel artsen als verpleegkundigen. Een ander punt. Mijn vader was ontzettend ziek. In het ziekenhuis is het toedienen van morfine aan de orde gekomen. Daar wordt ontzettend terughoudend mee omgegaan. Maar voor ons als vrouw en dochter is het vreselijk om te zien hoe blauw iemand aanloopt. Op dat moment wil je dat er ook gehoord wordt gegeven aan de wensen van de naasten. Dat er minder angst is voor de toediening van morfine. Ook een belangrijk aandachtspunt.”
Tekst: Chantal Bakker
